Perfectionisme is niet zo leuk als het klinkt. Waar veel mensen het woord perfectionisme gebruiken als een synoniem voor streven naar kwaliteit, is daadwerkelijk perfectionisme een verlammende gewoonte die voortkomt uit angst.
Als je last hebt van perfectionisme dan is dit niets nieuws voor je.
Je hebt allerlei plannen en ideeën over hoe je je dromen waar gaat maken. Maar die plannen zijn zo groot en overweldigend, dat je in werkelijkheid helemaal niets doet.
Perfectionisme leidt tot uitstelgedrag, stress, angst en zelfs burnout. Je loopt rond met een chronisch gevoel dat je niet goed genoeg bent en je leven voelt zwaar en stroperig.
"MY BIGGEST WEAKNESS IS THAT I'M A PERFECTIONIST"
Maar geen zorgen, perfectionisme is aangeleerd gedrag, en je kunt het ook weer afleren.
1. Focus op het proces, niet op het doel
Je hebt de realiteit en je hebt een beeld van de toekomst waarin je je doel hebt behaald. Hoe groter je doelen zijn, des te frustrerender het verschil tussen deze twee beelden wordt.
Als perfectionist heb je de neiging om je doelen groot, uitgebreid en heel gedetailleerd in te vullen in gedachten. Je wilt dat alles perfect wordt. Hierdoor ontstaat er een overweldigend project wat je de stuipen op het lijf jaagt.
Geen wonder dat je liever computerspelletjes speelt.
Verplaats je aandacht naar het proces dat nodig is om dit doel te bereiken. En richt je vervolgens op het goed uitvoeren van die stappen.
Bijvoorbeeld:
Je wilt een paar kilo afvallen, dat is een groot doel. Maar het proces is heel simpel. Bij ieder eetmoment maak je een betere keuze, en je beweegt vaker.
Je wilt een succesvol bedrijf bouwen, een enorme uitdaging. Maar het proces is veel simpeler: elke dag kleine stappen zetten richting je doel.
Je wilt fitter worden en in je hoofd ben je al bezig met een (vrij extreem) work-out programma, een (vrij streng) eetpatroon en eindeloze sessies in de sportschool. In plaats daarvan richt je je op het proces: je volgende work-out.
Het proces om ieder doel te bereiken is opgebouwd uit kleine, praktische stappen. Verleg je focus om je perfectionisme stap voor stap te overwinnen.
2. Beweeg in belachelijk kleine stappen
Ook als je niet werkt met enorme doelen is het belangrijk om te bewegen in belachelijk kleine stappen. Steeds als je merkt dat perfectionisme je vertraagt maak je de stappen kleiner.
De woonkamer opruimen, je huis schoonmaken, de kinderen aankleden of een maaltijd maken – je kunt elke bezigheid opbreken in belachelijk kleine stappen. En elke kleine stap is eenvoudig uit te voeren.
Hoe klein kun je de stappen maken? Zo klein als nodig is om jezelf in beweging te krijgen: hand optillen en op toets drukken, naar de keuken lopen, berichtje typen, etc.
3. Observeer je kritische gedachten
Als perfectionist loop je rond met een heleboel kritische gedachten. Over anderen, gebeurtenissen, objecten en – bovenal – over jezelf.
Perfectionisten zijn hard voor zichzelf en houden zichzelf aan de hoogste standaard. Een standaard die zelfs voor de meest doorgewinterde professionals niet haalbaar is.
Hoe kun je minder van dit soort gedachten ervaren? De eerste stap is je bewust worden van je kritische houding. Dit kun je doen door dagelijks in je dagboek te schrijven en door dagelijks te mediteren.
Door regelmatig te mediteren schep je een beetje afstand tussen je gedachten en je waarneming. Hierdoor wordt het makkelijker om te zien hoe steng je voor jezelf bent. En wanneer je de gedachten kunt observeren, kun je er ook voor kiezen om ze niet zo serieus te nemen.
4. Stop met dingen ‘moeten’
Let op hoe vaak je het woord ‘moeten’ gebruikt. Als perfectionist heb je het gevoel dat heel veel dingen moeten terwijl je in werkelijkheid bijzonder weinig moet.
De woorden die je gebruikt zijn belangrijk, omdat ze bepalen hoe je denkt en hoe je de wereld ziet. Zie je liever een wereld vol verplichtingen, of een wereld vol mogelijkheden?
Doe je best om moeten te vervangen door willen of mogen:
Ik moet de slaapkamer opruimen – Ik wil de slaapkamer opruimen.
Ik moet naar mijn werk – Ik mag vandaag weer werken.
Ik moet mijn geldzaken ordenen – Ik wil mijn geldzaken ordenen.
Ja – het klinkt tuttig in het begin. Maar oefen er eens mee. Je zult merken dat deze simpele aanpassing meer lucht en ruimte in je hoofd creëert. Je moet veel minder dan je denkt – je wilt vooral heel veel. Daar is niets mis mee, maar het is een enorm verschil.
Als je iets wilt maar je merkt dat het je stress bezorgt, dan heb je de optie om dat wat je wilt aan te passen. Dat kan niet als je het moet.
5. Gebruik ‘fear-setting’ om perfectionisme te overwinnen
Wat is het ergste dat kan gebeuren? Als je je perfectionisme wilt overwinnen kun je fear-setting gebruiken. Dat is een simpele methode waarmee je je grootste angsten in kaart brengt, tegen het licht houdt en er vervolgens pragmatische oplossingen voor bedenkt.
Bijvoorbeeld: Je organiseert een feestje en je wilt alles perfect doen. Je perfectionisme maakt je gespannen en minder blij, terwijl een feestje organiseren was bedoeld als een leuke bezigheid.
Je vraagt jezelf af: ”Wat is het ergste dat kan gebeuren als ik me niet zo druk maak? Waar ben ik bang voor?”
”Dat mensen de hapjes niet goed genoeg vinden en daardoor teleurgesteld in me zijn. Dat ze me minder leuk vinden om mee om te gaan, dat ze minder van me houden.”
Precies – als je het zo opschrijft dan merk je direct dat dit nergens op slaat. Maar je kunt er nog een stapje verder op in gaan.
”Stel dat dit gebeurt, wat kan ik doen om de situatie te voorkomen, minder erg te maken of te herstellen?”
”Ik kan meer tijd doorbrengen met mijn gasten en ze echt persoonlijke aandacht geven. Ik kan altijd nog eten bestellen als blijkt dat het te weinig is. Ik kan me minder druk maken over wat anderen van me denken.”
Hoe dieper je ingaat op de angsten achter je perfectionisme, des te minder serieus ze worden.
6. Werk aan zelfacceptatie
Je kritiek op anderen – op de wereld om je heen – ontstaat vanuit kritiek op jezelf. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Onzekerheid is de vruchtbare voedingsbodem waar perfectionisme het best in groeit.
Als perfectionist vind je het moeilijk om jezelf en het leven te accepteren. Je hebt moeite met het omarmen van de realiteit zoals het zich aandient – ook al heb je er meestal helemaal geen controle over.
Als je je perfectionisme wilt overwinnen is het belangrijk dat je werkt aan zelfacceptatie. Dat je inziet dat je niet perfect bent en dat dat oké is. Dat je beseft dat je waardevol bent – ook als je middelmatig werk levert, ook als je je soms overweldigd voelt, ook als je uitstelgedrag vertoont of worstelt met onwenselijke eigenschappen.
Je bent goed zoals je bent. Er hoeft niets te veranderen. Je leven is zoals het is, en niet anders. Leer het allemaal omarmen.
7. Richt je op wat goed gaat
Bespreek elke dag wat je voor elkaar hebt gekregen. Denk aan al die kleine, praktische stappen die je hebt gezet. En voel je dankbaar en blij voor deze vooruitgang.
Niet: ”De schuur is nog steeds niet helemaal opgeruimd”, maar: ”Ik heb weer een paar stappen gezet en ik ben trots op mezelf. We zijn er nog niet, maar we komen er wel.”
Schenk je aandacht aan je vooruitgang. Hierdoor voel je je succesvoller en begint je onzekerheid af te nemen. Je voelt je capabel. Je voelt dat je dingen voor elkaar krijgt. Hierdoor groeit je zelfvertrouwen waardoor je perfectionisme vanzelf naar de achtergrond verdwijnt.
